تاریخچه و سیر تحول استفاده از سنگ نما در ایران
تاریخچه و سیر تحول استفاده از سنگ نما در ایران سابقه ای طولانی دارد و همواره بخش مهمی از معماری و زیبایی ساختمان ها را تشکیل داده است. ایرانیان از گذشته های دور به دلیل دسترسی مناسب به معادن سنگ متنوع، علاقه خاصی به استفاده از سنگ در بناهای مسکونی، مذهبی و تاریخی داشته اند. اگر بخواهیم تاریخچه سنگ نما را بررسی کنیم، میتوان آن را به سه دوره مهم تقسیم کرد: دوره استفاده از سنگ های چینی سفید، دوره محبوبیت سنگ های گرانیت مشکی و در نهایت دوره رواج سنگ های تراورتن روشن و سفید.
دوره اول: سنگ های چینی سفید
در نخستین دوره، توجه بازار به سمت سنگ های چینی (کریستال) جلب شد. سنگ های معروفی مانند چینی قروه، چینی الیگودرز و چینی نیریز از جمله سنگ های پرکاربرد در این دوره بودند. این سنگ ها با عرض های مختلف مانند ۱۰ سانتی متر و ۲۰ سانتی متر در نمای ساختمان ها اجرا می شدند. هنوز هم در بسیاری از ساختمان های قدیمی تهران می توان این سنگ های سفید و براق را مشاهده کرد.
از نظر علمی، سنگ چینی نوعی سنگ دگرگونی است که عمدتاً از کلسیت تشکیل شده و دارای بلور های ریز و درشت است. ویژگی بارز این سنگ، مقاومت خوب در برابر فشار و تغییرات دمایی است. رنگ سفید و سطح شفاف آن باعث شد تا در آن زمان نماد پاکیزگی و شکوه در معماری ایرانی به شمار رود.
دوره دوم: محبوبیت سنگ های گرانیت مشکی
در مرحله بعد، بازار سنگ ایران به سمت سنگ های گرانیت مشکی حرکت کرد. سنگ هایی مانند گرانیت مشکی نطنز، گرانیت تویسرکان و گرانیت زاهدان از پرطرفدارترین سنگ های این دوره بودند. دلیل استقبال گسترده از این سنگ ها، دوام فوق العاده و مقاومت بالا در برابر عوامل محیطی بود.
از نظر علمی، گرانیت نوعی سنگ آذرین درونی است که از کانی هایی مانند کوارتز، فلدسپات و میکا تشکیل شده است. همین ترکیب معدنی، باعث ایجاد سختی و مقاومت سایشی بالا در این سنگ می شود. به همین دلیل، علاوه بر نمای ساختمان، در کف سازی، راه پله و حتی پروژه های بزرگ شهری نیز به کار گرفته شد. گرانیت مشکی به ویژه برای ایجاد نماهای لوکس و مدرن بسیار پرطرفدار بود.
دوره سوم: رواج سنگ های تراورتن روشن و سفید
در سال های بعد، سلیقه عمومی به سمت سنگ های تراورتن سفید و روشن تغییر یافت. سنگ هایی مانند تراورتن سفید عباس آباد، تراورتن روشن حاجی آباد و تراورتن سفید نطنز به سرعت به گزینه اول معماران و سازندگان تبدیل شدند.
سنگ تراورتن یک سنگ رسوبی است که در اثر رسوب کربنات کلسیم در چشمه های آب گرم به وجود می آید. این سنگ دارای تخلخل طبیعی است که باعث می شود ملات به خوبی در آن نفوذ کرده و اتصال قوی تری با نما برقرار کند. همین ویژگی موجب شده تا تراورتن نسبت به بسیاری از سنگ های دیگر، برای نمای ساختمان انتخابی مطمئن تر باشد. همچنین، رنگ سفید و روشن این سنگ ها، باعث ایجاد حس آرامش، زیبایی و هماهنگی با سبک های معماری مدرن شده است.
جمع بندی
بررسی تاریخچه استفاده از سنگ نما در ایران نشان می دهد که انتخاب سنگ ها همواره بر اساس ویژگی های علمی، مقاومت و زیبایی ظاهری انجام شده است. از سنگ های چینی سفید با درخشندگی خاص، تا گرانیت های مقاوم مشکی و در نهایت تراورتن های روشن و لوکس، هر کدام جایگاه ویژه ای در معماری ایران داشته اند.
امروزه نیز انتخاب میان سنگ چینی، گرانیت یا تراورتن به سلیقه، نوع پروژه و شرایط آب و هوایی منطقه بستگی دارد. اما چیزی که تغییر نکرده، جایگاه سنگ به عنوان یک متریال اصلی و ماندگار در زیبایی و استحکام ساختمان های ایرانی است